اوپک گازی

اوپک گازی

آذربایجان اؤیرنجی حرکاتی : در حاشیه نشست دیروز هیات وزیران جمهوری اسلامی، غلامحسین نوذری وزیر نفت از فراهم شدن مقدمات تشکیل «سازمان کشورهای صادر کننده گاز» خبر داد. سخن بر سر سازمانی است مشابه «اوپک» که بتواند با ایجاد هماهنگی میان کشورهای تولید کننده گاز، منافع آنها را در مقابل کشورهای مصرف کننده این محصول حفظ کند ...

تفاوت میان گاز و نفت

گفته های آقای نوذری متکی بر نتایج نشست مجمع کارشناسان «کشورهای صادر کننده گاز» است که نهم و دهم اردیبهشت ماه با شرکت نمایندگان دوازده کشور از جمله روسیه، ایران، الجزایر، قطر، ونزوئلا و نیجریه در تهران برگزار شد.

نخستین نشست مجمع کشورهای صادر کننده گاز در سال ۲۰۰۱ در تهران گشایش یافت و سپس به گونه ای ادواری در دیگر کشورهای تولید کننده گاز از جمله مصر، الجزایر و قطر تجدید شد. 

نشست آتی این مجمع ژوئن آینده در مسکو برگزار خواهد شد و مسایلی همچون مقرسازمان و تصویب اساسنامه در دستور کار آن خواهد بود.

این که سازمان کشورهای صادر کننده گاز بتواند، با نقشی مشابه «اوپک» در صحنه جهانی ظهور کند، بر حسب عرضه و تقاضا تولید را بالا و پایین ببرد و به توزیع سهمیه میان اعضای خود بپردازد، با تردید شماری از کارشناسان مسایل انرژی روبه رو است.

نفت از قابلیت تحرک فراوان برخوردار است، با تانکر بر پهنه اقیانوس ها جا به جا می شود و بهای آن روز به روز، بر پایه عرضه و تقاضا، دچار نوسان می شود.

 در عوض گاز عمدتا از راه خط لوله منتقل می شود، مبادلات آن بر قرار داد های دراز مدت میان تولید کنندگان و مصرف کنندگان استوار است و عمدتا در سطح منطقه ای انجام می گیرد.

البته گاز طبیعی مایع شده هم وجود دارد که به وسیله کشتی جا به جا می شود، ولی در حال حاضر سهم آن در مبادلات جهانی گاز از ۲۲ در صد بیشتر نیست.

در این شرایط به نظر می رسد که تلاش برای تشکیل «اوپک گازی» در درجه اول از اراده روسیه مبنی بر تحکیم تسلط خود بر بازار جهانی گاز سرچشمه می گیرد.

هدف مسکو

هدف اصلی مسکو، افزایش قدرت خود در بازار گاز در اروپا است و به همین منظور، با تمام نیرو تلاش می کند از دستیابی دیگر رقیبان، به ویژه ایران، به این بازار جلوگیری کند.

شرکت غول پیکر «گازپروم» اهرم اصلی مسکو در پیشبرد نفوذ آن در صحنه جهانی گاز است. روسیه، که بیست درصد ذخایر جهانی گاز را در اختیار دارد، در حال حاضر ۲۵ در صد گاز مورد نیاز اروپا را تامین می کند.

تا ۲۰ سال دیگر تقاضای گاز در اتحادیه اروپا ۲۶ در صد افزایش می یابد و در همین حال، تولید گاز در این منطقه به ویژه در هلند و بریتانیا حدود ۴۳ درصد کاهش می یابد.

هدف گازپروم دست انداختن بر این بازار عظیم رو به گسترش است. روسیه، با استفاده از شرکت «گازپروم»، تلاش می کند کنترل تولید و صادرات گاز در قزاقستان، قرقیزستان، ازبکستان و ترکمنستان را نیز در دست بگیرد و تا آنجا که بتواند، ایران را در حاشیه نگهدارد. تشکیل «اوپک گازی»، به احتمال فراوان، به پیشبرد استراتژی روسیه در عرصه گاز کمک خواهد کرد.

اروپایی ها اما به هیچ وجه حاضر نیستند امنیت خود را در عرصه گاز تمام و کمال به روسیه بسپارند. آنها می دانند که بدون برخورداری از منابع عظیم گاز ایران، نخواهند توانست از وابستگی شدید به گاز روسیه رهایی یابند.

با این حال تحولات سیاسی در جمهوری اسلامی و اوجگیری تنش در روابط ایران با جهان غرب، سرمایه گذاری در صنعت گاز ایران و ورود این کشور را به بازار اروپا با موانع فراوان روبه رو کرده و در عوض راه را برای رسوخ هر چه بیشتر روسیه به این بازار باز می کند.

به بیان دیگر روسیه از تنش در روابط جمهوری اسلامی با غرب سود فراوان می برد، زیرا هم تسلط خود را بر ایران افزایش می دهد و هم به تامین کننده مسلط و گریز ناپذیر گاز اروپا بدل می شود.